Hüsnü Talil Nedir?
Birbiriyle ilişki içinde olan sözcüklerin gerçek anlamları kullanılarak yapılan bir söz sanatı olması sebebiyle, anlama dayalı söz sanatları içinde yer alan hüsnü talil; bir olay ya da olgunun gerçek sebebini bir kenara bırakarak o olayı, hayali ve güzel bir nedene bağlama sanatıdır. Kelime anlamı olarak da güzel bir nedene bağlama manasına gelen hüsnü talil sanatında, şair ya olayın gerçek nedenini bilmemekte ya da o nedeni görmezden gelmektedir.
Özellikle Divan edebiyatında sıklıkla kullanılan bir söz sanatı olan hüsnü talil sanatında olayların asıl nedeni doğa ve doğanın unsurları iken; yazar, hayali bir neden olarak sevgiliyi kullanmaktadır. Hüsnü talil sanatındaki en önemli hususlardan bir tanesi ise bu güzel nedene bağlama sanatının incelikle yapılması gerekliliğidir. Aksi halde, metnin estetik değeri büyük bir sekteye uğrar.
Hüsnü talil ile tecahülüarif sanatını birbirinden ayıran en önemli husus ise sebebin bilinmezliği noktasıdır. Tecahülüarif sanatında gerçekleşen olay ya da olgunun sebebi sadece bilinmezken; Hüsnü talil sanatında ise bu bilinmezlik yerini güzel bir nedene bırakmaktadır. Eğer bir metin incelenirken bu fark üzerinden hareket edilirse, o eserde bu iki söz sanatından hangisinin kullanıldığı kolaylıkla anlaşılabilecektir.
Hüsnü Talil Örnekleri
Yukarıdaki ara başlığımızda tüm detaylarıyla tanıttığımız Hüsnü talil sanatına dair örnekleri yazımızın devamında bulabilirsiniz:
Örnek 1:
Sen gittin; çeşmemizin suyu kurudu,
Sen gittin boz-dumanlar çöktü dağlarımıza.
Sen gittin; etrafı örümcekler bürüdü,
Sen gittin; erken gazel düştü bağlarımıza,
Uzarsa bu ayrılık, neler olur bir düşün.
Sen gittin; bu şehrin eski tadı kalmadı,
Sen gittin; öldürücü kılıcını çekti yaz.
Sen gittin; çığrıştık avaz avaz
Uzarsa bu ayrılık, neler olur bir düşün.
- Bahaettin Karakoç’un Sen Gittin Başlıyor Uçurumlar adlı şirinden alınan bu dizelerde; çeşmelerin kuruması, yazın gelmesi, dağlara duman çökmesi gibi olaylar, sevgilinin gitmesine yani güzel bir nedene bağlanmıştır.
Örnek 2:
İşim gücüm budur benim,
Gökyüzünü boyarım her sabah.
Hepiniz uykudayken.
Uyanır bakarsınız ki mavi.
Deniz yırtılır kimi zaman,
Bilmezsiniz kim diker;
Ben dikerim.
- Orhan Veli Kanık’a ait olan Dalgacı Mahmut şiirinden alınan bu pasajda da Hüsnü talil sanatını örneklerine rastlamaktayız. Şair gökyüzünün mavi olmasını doğanın kurallarına değil; herkes uyurken kendisinin gökyüzünü boyamasına bağlamış ve dolayısıyla Hüsnü talil sanatına başvurmuştur.
Örnek 3:
Bu sabah hava berrak;
Bu sabah her şey billurdan gibi.
Gök masmavi bu sabah,
Güzel şeyler düşünelim diye.
Yemyeşil oluvermiş ağaçlar,
Bulutlara hayretinden.
- Cahit Sıtkı Tarancı’ya ait olan bu dizelerde de Hüsnü talil sanatından yararlanılmış ve gökyüzünün masmavi olması güzel bir nedene yani güzel şeyler düşünmeye bağlanmıştır.
