Akkoyunlu Beyliği'nden, Safevilerin tehdidine karşı topraklarını güvence altına almak amacıyla Diyarbakır, Malatya ve Erzincan yöresinden; 1514 Çaldıran Savaşı sonrasında Safevi Devletinin kurulmasını engellemek için Van, Bitlis ve Musul bölgelerinden, 1578 Çıldır Savaşı sonrasında Gürcistan, Nahçıvan ve Erivan yörelerinden, Osmanlı Devleti tarafından Rize bölgesine yoğun olarak yerleştirilenler arasında Türkmen, Yörük ve Tatar boyları bulunmaktadır.
Bu dönemlerde Rize'nin demografik yapısı önemli ölçüde değişmiştir. Osmanlı Devleti'nin, yerleştirme politikası ile bölgenin etnik ve kültürel yapısında Türk etkisinin artması amaçlanmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Rize, Trabzon Eyaleti'ne bağlı bir sancak olarak yönetilmiştir. 19. yüzyılın sonlarına doğru Trabzon vilayetinin sancaklarından biri haline gelmiştir. Bu dönemde Rize ekonomik olarak da gelişme göstermiştir. Özellikle çayın bölgede yetiştirilmeye başlanmasıyla Rize, ekonomik açıdan önemli bir merkez haline gelmiştir.
Osmanlı döneminin sonlarına doğru, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında, bölgede bazı ayaklanmalar ve isyanlar yaşanmıştır. Bu ayaklanmaların başlıca sebepleri arasında ekonomik sıkıntılar, ağır vergi yükü ve merkezi yönetimin baskıları bulunmaktadır.
Cumhuriyet Dönemi
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra Rize, modern bir şehir olma yolunda hızla ilerlemiştir. 1923'te Rize il statüsüne kavuşmuştur. Cumhuriyet döneminde Rize, özellikle çay üretimi ile ön plana çıkmıştır. 1960'larda çay üretiminin devlet eliyle teşvik edilmesi ve modern çay fabrikalarının kurulmasıyla Rize, Türkiye'nin en önemli çay üretim merkezlerinden biri haline gelmiştir.
Son yıllarda Rize, turizm açısından da önemli bir merkez haline gelmiştir. Karadeniz'in eşsiz doğal güzelliklerini barındıran Rize, yeşilin her tonunu görebileceğiniz yaylaları, tarihi yapıları ve zengin kültürüyle her yıl binlerce turisti ağırlamaktadır.
Sonuç olarak, Rize, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde önemli gelişmeler yaşamış, modern Türkiye'nin önemli şehirlerinden biri haline gelmiştir.
Coğrafi Yapı ve Konum: Rize, Kuzeydoğu Anadolu'da, Doğu Karadeniz kıyı şeritlerinin yer aldığı yer alır. Batısında Trabzon'un Of, siyasi Erzurum'un İspir, Artvin'in Yusufeli ve Arhavi ilçeleri ve bölgedeki Karadeniz ile sınırlanmıştır. Rize'nin toplam yüzölçümü, göller hariç, 3920 km^2'dir.
Yeryüzü Şekilleri: Rize toprakları, genel olarak dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Topografya, kıyıdan iç kısımlardan doğru belirgin şekilde farklılık gösterir:
- Kıyı Şeridi ve Alüvyon Düzlükleri: Kıyı şeridi genel olarak dar bir yapıya sahip olup, en geniş bölümü akarsu vadileridir. Kıyı şeritlerinin birçok bölümü, akarsu tarafından kesilmiş olup, genişliği 20-150 m arasında bölünmüştür. Bu şeride paralel olarak uzanan alüvyon düzlükler, akarsuların denize uzanan aygıtları daha geniştir.
- Derin Vadilerle Yarılmış Dağlık Saha: Kıyı şeritlerinin hemen ardından başlayan bu bölgede, yükselerek hızla 150-200 m'ye ulaşır. Bu saha, daralan akarsu vadileri tarafından yarılmıştır. Özellikle keskin sırtlar ve dik yamaçlar bu bölgenin karakteristik özellikleridir.
- Yüksek Dağlık Saha ve Buzul Topoğrafyası: 2000 m yükseklikten başlayarak 3200 m'ye kadar uzanan bu bölge, sarp ve dik yapıya sahiptir. Bölgede buzul aşındırması sonucu oluşan moren set gölleri ve buzyalağı gibi oluşumlar mevcuttur.
Jeolojik Yapı: Rize'nin jeolojik yapısı, esas itibarıyla Paleozoik döneme ait temellere dayanmaktadır. Ancak bölgede Kretase döneminde kalma granodiyorit ve flişlerle birlikte Neojen belirtilerine ait depolar da bulunmaktadır. Kıyı kesimi, volkanik oluşumlar ve sedimanlarla kaplıdır. Yüksek dağlık ayarlar ise mağmatik kayaçlar hakimdir.
Rize'nin Doğal Yapısı: İklim, Bitki Örtüsü ve Akarsular
Rize, Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde yer alır ve bu bölgede denizsel iklim hakimdir. Bu nedenle Rize'nin iklimi yağışlı, yazları serin ve kışları ılımandır. Yıllık sıcaklık ortalamaları, don olayları, yağış miktarları ve yağışın yıllık dağılımı, Rize'nin bu denizsel iklimin karakteristik özelliklerini gösterir.
Bölgenin bol yağış almasından dolayı, Rize'nin bitki örtüsü de oldukça zengindir. Geniş yapraklı ormanlardan iğne yapraklı ormanlara, çeşitli türlerde bitkiler ve bitkilere ev sahipliği yapmaktadır. Ormanlar, Rize'nin ekosistemine büyük katkı sağlamakla birlikte, bölgenin ekonomik yapısının da etkisi vardır.
Aynı zamanda Rize, Türkiye'nin en yağışlı illerinden biridir. Böylesine yağışlı bir iklim, bölgesel bol miktarda akarsu ve ormanın su kaynağının erimesini sağlar. Akarsular, kısa fakat hızlı akıntılıdır ve çoğu doğrudan Karadeniz'e ulaşır. Bu su kaynakları, Rize'nin ekosistemi için hayati bir öneme sahiptir.
Sonuç olarak Rize'nin iklimi, bitki örtüsü ve hidrografik yapısı, bölgenin doğal zenginliklerini ve çeşitliliğini ortaya koyuyor. Bu zenginlikler, Rize'nin hem ekonomik hem de ekolojik olarak sürdürülebilir bir yapıya sahip olmasını sağlar. Ancak bu zenginliğin korunması ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılması, Rize'nin geleceği için oldukça önemlidir.
Rize İlinin En Güzel İlçesi ve Mahallesi Hangisi?
Rize ilinin "en güzel" ilçesi veya mahallesi meselesi objektif bir cevapla sınırlı değildir, zira bu tamamen kişisel tercihlere dayanıklıdır. Ancak Rize'de doğal güzellikler, tarihi dokular, kültürel zenginlikler, yöresel lezzetler ve turistik olanaklar ile bilinen bazı öne çıkan ilçeler bulunmaktadır. Bu ilçeler:
Çamlıhemşin: Rize'nin doğa tutkunlarının sık sık ziyaret ettiği bu ilçesi, Kaçkar Dağları'nın eteklerine kurulmuştur. Eşsiz yaylaları, şelaleleri ve tarihi köprüleriyle dikkat çeker. Özellikle Pokut ve Ayder yaylaları, Palovit Şelalesi, Zil Kale ve Fırtına Deresi bu ilçenin bilinen doğal güzelliklerindendir.
Ardeşen: Rize'nin doğusunda yer alan ilçe, Fırtına Deresi'nin güzergahında konumlanmıştır. Hem deniz hem de dağ turizmi imkanı sunar. Tunca Beldesi, Cimil Yaylası, Kavrun Yaylası ve Çifte Köprü, Ardeşen'in ziyaretçi yerlerindendir.
Pazar: Rize'nin batısında yer alır ve Karadeniz'in en dar kıyı şeridine sahip olmasıyla bilinir. Tarihi doku ve kültürel oluşumlarla ön plana çıkar. Kız Kalesi, Pazar Kalesi, Şenyuva Köyü ve Pazar'ın turistik noktalarıdır.
Merkezde ise, tarihi ve kültürel dokusunu koruyan Muradiye Mahallesi öne çıkıyor. Rize Kalesi, Rize Müzesi, Atatürk Evi ve Rize Çay Evi gibi önemli yerler bu mahallede bulunmaktadır.