Son yıllardaki hızlı gelişimi sonucu hayatın pek çok alanına yerleşen yapay zeka, öğrenciler, öğretmenler ve okul idarecileri tarafından kullanılmasıyla eğitimdeki yerini de aldı.
Eğitim ile yapay zeka arasında henüz deneme-yanılma aşamasındaki bu etkileşime öğrencilerin tembelleşmesi, ölçme-değerlendirme kriterlerinin değersizleşmesi, öğretmenlerin işsiz kalması gibi felaket senaryoları penceresinden bakılıyor.
Gündelik hayatta ChatGPT gibi sohbet robotlarıyla özdeşleştirilen yapay zeka, esasında farklı sistemler ve işlevleriyle pek çok okul ve üniversitede kullanılıyor. Bu okullarda devamsızlık kayıtlarını tutmak, ders programlarını hazırlamak, çoktan seçmeli sınavları okumak gibi rutin görevler, yapay zekaya yaptırılıyor.
Dijital gelişmelerdeki hıza ayak uydurmanın giderek zorlaştığı bu dönemde bazı endişeler gündeme gelirken yapay zekanın doğru kullanılması halinde öğrenme süreçlerinin desteklenebileceği, eğitimin gelecekte çok daha farklı bir konuma evrilebileceği düşünülüyor.
Özel ders öğretmeni olarak yapay zeka
En etkili eğitim şekli olduğu düşünülen birebir ve kişiselleştirilmiş öğretim modelini çok sayıda öğrenciye düşük maliyetle ulaştırma potansiyeli, yapay zekanın eğitime en büyük olası katkıları arasında sayılıyor.
Öğrencinin belli konularda arka arkaya sorduğu soruları anlayıp ona özel dille cevap vermek üzere programlanan yapay zeka, adeta özel ders öğretmenine dönüşerek bireyin ihtiyaçlarına göre tasarlanmış öğrenme deneyimi vadediyor.
Avustralya'daki Monash Üniversitesinden Prof. Neil Selwyn, AA muhabirine, bazı yapay zeka araçlarının, öğrencilere doğrudan cevabı vermek yerine onlara hata yapma ve hatalarından ders çıkarma şansı tanıyacak şekilde programlanabileceğine ve böylece eleştirel düşünme kabiliyetlerinin geliştirilebileceğine işaret etti.
Öte yandan, Selwyn, karmaşık yazılımlardan ibaret olan yapay zeka araçlarının, öğrencilerin hislerini ve hayal güçlerini anlamada insan öğretmenlerin gerisinde kalacağına dikkati çekti.
"Dijital ikizleriyle" yarışan öğrenciler
İnternetin ilk yaygınlaştığı yıllardaki korkular, yapay zeka bağlamında tekrar su yüzüne çıkarken çoğunlukla kopya çekme aracı görülen yapay zekayı yaratıcı biçimlerde kullanma seçeneği de bulunuyor.
Avustralya'daki Griffith Üniversitesinden Dr. Jason Zagami, yapay zeka aracılığıyla öğrencilerinin "dijital ikizlerini" oluşturduğunu anlattı.
Öğrencilerini dijital ikizleriyle rekabet ettirdiğini ve bilgi konusunda onları geçmeleri için uğraştırdığını belirten Zagami, bu deney sayesinde öğrencilerin normalde beklenenden daha yüksek performans sergilediğini kaydetti.
Bu tür deneylerin haricinde veri toplayabilen ve analiz yapabilen yapay zeka teknolojileri, öğrencilerin eksikliklerini gözler önüne serme, hangi eğitim yöntemlerinin işe yaramadığını ortaya çıkarma hatta yaş, cinsiyet ve ülke gibi kategoriler özelinde performans raporları hazırlama potansiyelini de barındırıyor.
Yanılan yapay zeka yanıltabilir
İnsan ürünü yapay zekanın gelişimi için insanın diğer ürünlerine muhtaç olması, ilk bakışta "yanılgısız" ve "tarafsız" görünen doğasını sorgulatıyor. Vikipedi ve sosyal medya platformları gibi kaynakları da tarayan yapay zeka, hatalı veya güncelliğini yitirmiş bilgileri öğrenebilmesinin yanı sıra insanların ön yargılarını da benimseyebiliyor.
Zagami, ABD bazlı veri tabanlarıyla eğitilen yapay zeka teknolojilerinin Batı değerlerine, Çin menşeili sistemlerin ise Çin'in kültürel normlarına daha yatkın olduğunu söyleyerek, kendi yapay zeka sistemlerini geliştirme yarışında geri kalan ülkelerin eğitimde hangi sistemleri kullanacağı konusunda belirsizliklerin bulunduğuna işaret etti.
Selwyn de yapay zekanın eğitildiği veri tabanlarında bilgi kirliliğinin artması nedeniyle sohbet robotlarının gelişiminin yavaşladığını öne sürerek, "Üretken yapay zekanın erişebileceği en yüksek kaliteyi çoktan görmüş olabiliriz." değerlendirmesinde bulundu.
Yapay zekanın öğrenciler için çizdiği yol
Her bireyin ihtiyacına göre şekillenebilecek, dil bariyeri bulunan öğrenciler için ders konularını tercüme edebilecek, görme veya işitme engelli öğrencilere erişilebilirlik sağlayabilecek yapay zeka fikri ne kadar cazip görünse de bu durum, kişileri fark edilmeksizin hayatın belirli alanlarına yönlendirme tehlikesini de beraberinde getiriyor.
Zagami, öğrencinin ihtiyacına göre ona bir sonraki aşamada neyin verileceğine yönelik kararın algoritmalara bırakılmasının, bireyi zamanla farklı öğrenme biçimlerine sevk edebileceğini, böylece farklı kariyer rotalarına yönelmesine neden olabileceğini belirtti.
Öğrencilerin halihazırda geleneksel eğitimde de belirli alanlara teşvik edildiğini vurgulayan Zagami, yapay zekanın bunu daha küçük ölçekte ve art arda yapabileceğini dile getirdi ve zamanla biriken bu süreçlerin bireylerin hayatlarında seçecekleri yolları gizliden gizliye belirleyebileceği konusunda uyardı.
