Yurdumuzda Bolu, Mengenliler aşçılık konusunda nasıl nam salmışsa; Rize, Hemşinliler de pasta, pastacılık ve fırıncılık konusunda dillere destanlar. Türkiye’nin birçok şehrinde, meşhur ve önemli pastanelerinin arkasında Hemşinlilere rastlamak mümkündür. Bunun en büyük nedeni geçmişte saklı. Çarlık döneminde Rusya’ya giden Rizeliler burada pastacılığı ve ekmek yapımını öğrenmiş. Rus Devrimi sonrası memleketlerine dönmek zorunda kalan bu gurbetçiler, ülkemizde pasta ve ekmek yapımının öncüleri olmuşlar. Birçok kent ve kasabaya pastane açıp, günümüze kadar mesleklerini dolayısıyla ünlerini devam ettirmişler.
Rize’de bölgeye özgü farklı tatlıları bulmak mümkün. Edindiğim bilgilere göre ne yazık ki bir kısmı evlerin dışında yapılıyor. Buna örnek olarak pekmez ve mısır unu ile yapılan pekmezli asudeyi verebilirim, dışarıda bulursanız ne ala. Mısır unu helvası keza, yapımı çok kolay ve muhteşem lezzete sahip olmakla birlikte pek bir yerde karşımıza çıkmıyor, ancak Çamlıhemşin’de bulunan Dere Butik Otel, mısır unu helvasının hakkını veriyor. Süt ürünlerinin lezzeti ile birlikte Rize’de nefis sütlaçlar yiyebilirsiniz. Üzerine bolca kavrulmuş fındıkla servis ediliyor ve genellikle her yerde bulmak mümkün.
Doğu Karadeniz’e has bir diğer tatlı pepeçura. Pepeçuranın ana malzemesi, bölgeye has bir üzüm cinsi olan, kokulu üzüm ya da Laz üzümü dedikleri kara üzüm. Bu üzümün şırası, nişasta, mısır unu ve şeker ile kaynatılıp muhallebi haline getiriliyor. Çok koyu mor renkli, uzaktan bakınca görüntü itibari ile krem şokolaya benzeyen bir tatlı pepeçura. Hafif ve değişik bir lezzete sahip son derece aromatik bir tatlı. Her restoranda bulunmuyor ama Rize Merkez’de yer alan Dergah Pastanesi’nde her daim bulmak mümkün.
Meşhur Laz böreği bölgenin kraliçe tatlısı desem yeridir. İyi yapılmışı çok lezzetli olan bu tatlının oldukça ağır olduğunu belirtmem gerekiyor. Baklava yufkalarının arasına özel kıvamlı hazırlanmış, yumurtalı muhallebi koyularak yapılıyor. Tereyağı ve şekeri bol. Görüntü baklavaya benziyor. Yalnız dikkat yendikçe alışkanlık yapıyor. Yemek sonrası değil de hafif açken, demli Rize çayı ile birlikte yemenin çok daha tatmin edici olduğunu söyleyebilirim.
Rize’de bolca karşımıza çıkan bir diğer tatlı da pekmez ile yapılan pekmezli kabak tatlısı. Bu tatlı tam hafif tatlılardan hoşlananlar için ideal. Şeker yerine pekmez ile pişiriliyor olması da kendisini bir nebze olsun sağlıklı yapıyor, yiyen bünyenin vicdanını rahatlatıyor.
Rize’de ekmek çeşidi olarak en çok mısır ekmeği yeniyor. Ama öyle her fırında bulabileceğinizi zannetmeyin. Her restoranda ve her evde bulabilirsiniz ama zaten evlerde yapılıyor olduğu için, çoğu fırında bulmak mümkün değil. Özellikle Çamlıhemşin gibi küçük, nüfusun kalabalık olmadığı yerlerde bulmak neredeyse imkansız. Yüksek sezon olan ve dışarıdan bolca turistin geldiği yaz sezonunda ise, hemen hemen her fırında mısır ekmeği oluyormuş ama şimdilerde giderseniz eğer Rize Merkez’de bulunan Ne-As Unlu Mamuller Pastane ve Fırını’ndan mısır ekmeğinizi alabilirsiniz. Ama yine de en güzel mısır ekmeğinin fırından çıktığı gibi, taze yenen mısır ekmeği olduğunu da belirtmeden geçemeyeceğim.
Rize’de karşımıza çıkan bir diğer değişik lezzet, Rize simidi olarak satılan, susamsız simitler. Bu simitler Safranbolu’da da çıplak simit olarak satılıyor. Bildiğimiz susamlı simitten biraz daha küçük ve az tuzlular. Rize simidini ekmek fırınlarının dışında sokak simitçilerinde de bulmak mümkün.
Yine sokak simitçilerinde ve pastanelerde bulunan Rize’ye has bir lezzet kaynana lokumu da denemeye değer. Un, yumurta, şeker ve tereyağından yapılan bu kurabiye benzeri hamur işini kayınvalideler, kızları ile evlenmeden evvel damatlarına yapıp, damat evine götürdüğü için adına kaynana lokumu deniyormuş. Bu geleneğin hala devam ediyor olduğunu öğrenmek açıkçası hoşuma gitti.