İşlenmiş gıda, doğal durumundan çıkarılmış herhangi bir gıdayı ifade eder. Bu, basitçe kesilmiş, yıkanmış, ısıtılmış, pastörize edilmiş, konserve edilmiş, pişirilmiş, dondurulmuş, kurutulmuş, suyu alınmış, karıştırılmış veya paketlenmiş yiyecekleri içerebilir. Ayrıca koruyucular, besinler, tatlar, tuzlar, şekerler veya yağlar eklenmiş yiyecekleri de içerebilir.
Çıtır çıtır, lezzetli, ağız sulandıran, harika kokan ve insana yedikçe yeme hissi veren bu işlenmiş gıdalar aslında sağlığı olumsuz yönde etkiliyor.
NOVA ÖLÇEĞİ NEDİR?
Brezilya Sao Paulo Üniversitesi'nde beslenme ve halk sağlığı profesörü olan Carlos Monteiro'nun yarattığı NOVA ölçeği ile bir gıdanın ne kadar işlenmiş olduğu ve tüketiminin ne kadar zararlı olabileceği değerlendirilebiliyor.
NOVA ölçeği şu şekilde çalışıyor:
Grup 1 – Meyve, sebze, yumurta, et, süt gibi işlenmemiş veya çok az işlenmiş gıdalar.
Grup 2 – Yağlar, aromatik bitkiler vb. gibi raf ömrünü uzatmak amacıyla mutfakta işlenen ve daha sonra kullanılmak üzere kavanozlarda veya buzdolabında saklanan gıdalar.
Grup 3 – Ekmek, kraker, reçel gibi birçok gıda ürünü elde etmek için 1. ve 2. gruptaki gıdaların birleştirilmesiyle elde edilen ancak içeriği az olan gıdaları kapsayan işlenmiş gıdalar. Buna konserve sebzeler, tuzlu kuruyemişler, konserve balıklar ve şuruplu meyveler de dahil.
Grup 4 – Lezzeti artıran gıda katkı maddeleri, işlenmiş ham maddeler dahil olmak üzere birçok bileşeni kullanan ultra işlenmiş gıdalar. Bu gıdalar çoğunlukla endüstriyel kökenli ve son derece lezzetlidir.
İŞLENMİŞ GIDA ERKEN ÖLÜM SEBEBİ
Amerikan Önleyici Tıp Dergisi'nde yayınlanan bir araştırma, beslenmeleri işlenmiş gıdaları içerenlerde erken ölümde önemli bir artış olduğunu gösterdi. Brezilya'da yapılan araştırmanın sonuçlarına göre, ultra işlenmiş gıdalar veya içeriğinde çok az veya hiç tam gıda içermeyen gıdalar yemek, 2019'da on binlerce erken ölümle ilişkilendirildi. Ancak araştırmacılar, Brezilyalıların bu gıdaları Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Avustralya gibi yüksek gelirli ülkelerdeki insanlardan çok daha az yediklerini belirtiyor.
Doğuştan gelen davranışlarımızdan biri, işleri kolay yoldan yapmaya çalışmaktır. Tüketmeye hazır yemeklerin, kavanozda sosların, keklerin, kurabiyelerin, şekerlemelerin, çoğu kahvaltılık gevreklerin ve mikrodalgada pişirilen yiyecek türlerinin hazırlanmasının bütün yiyecekleri pişirmekten daha kolay olduğuna dair hiçbir tartışma yok. Ama bunların sağlık için ne kadar tehlikeli olduğu da malum...
NASIL BESLENMELİ?
İşlenmiş gıdalar yerine bitki ağırlıklı bir diyete geçin. Esmer pirinç ve kinoa gibi tam tahılları pişirmek hiç de zor değil. Bir meyveyi alıp yemek ise çok kolay. Taze salatalar yapın, hatta bir havucu soyun, bir avuç çeri domates yiyin ve önceden yıkanmış marul veya önceden temizlenmiş diğer yeşil yapraklı sebzeleri satın alın. Günde bir avuç doğal fındık da iyi bir fikirdir.
