Kızıldeniz'de sular, Yemen'deki Husilerin, İsrail'in 7 Ekim 2023'ten bu yana şiddetli saldırılar düzenlediği Gazze Şeridi ile dayanışma kapsamında Kızıldeniz'de İsrail'in sahibi olduğu veya işlettiği kargo gemilerinin yanı sıra İsrail'e veya İsrail'den mal taşıyan gemileri füze ve insansız hava araçlarıyla (İHA) hedef almasıyla ısınmaya başladı.

Husilerin 10 Ocak'ta da İsrail'e destek olduğu gerekçesiyle Kızıldeniz'de ABD'ye ait bir gemiyi füze ve kamikaze dronlarla hedef alması gerilimi daha da arttırdı.

Bunun ardından ABD de küresel deniz ticareti güvenliğinin tehlikeye girdiği gerekçesiyle 18 Aralık'ta bir grup ülkenin katılımıyla Husi güçlere karşı "Refah Muhafızı Operasyonu" adında çok uluslu "deniz görev gücü" oluşturulduğunu açıkladı.

ABD ve İngiltere, bugüne kadar, "Gazze'ye destek" gerekçesiyle Kızıldeniz'den İsrail'e giden gemilere saldırılar düzenleyen Yemen'deki İran destekli Husilere ait 91 hedefi vurdu.

Bu gelişmelerin ardından uluslararası firmaların çoğu son zamanlarda deniz seyrüseferinde önemli bir yeri olan Babu'l Mendeb Boğazı ve Kızıldeniz'e alternatif olarak Ümit Burnu rotasına yöneldi.

Husilerin İsrail ve ABD'ye bağlı gemilere yönelik saldırıları nedeniyle Babu'l Mendeb Boğazı'ndan geçen gemilerin maliyeti yüzde 170'e varan oranlarda arttı. Bu da gemi şirketlerinin bu rotadan seferleri iptaline yol açtı.

Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12'sinin Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayarak Avrupa ile Asya arasındaki en kısa rotayı sunan Süveyş Kanalı üzerinden yapıldığı göz önüne alındığında bu rotanın devre dışı kalmasının yol açacağı zarara ilişkin bir tahmin oluşturabilir.

Rotanın değişiminin küresel nakliye maliyetleri üzerindeki etkisi

Dünyanın en büyük konteyner şirketi İtalyan-İsviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC), bir basın bülteniyle müşterilerini, 12 Şubat'tan itibaren ABD'ye giden konteyner trafiğinin bir kısmı için ek fiyat artışları konusunda uyardı.

Nakliye şirketi Honor Lane ise Kızıldeniz'deki durumun 6 ay, belki bir yıl kadar devam edebileceğini düşündüklerini; böyle bir durumda nakliye fiyatının yüksek olmasının ve ekipman sıkıntısının devam etmesinin de beklendiğini belirtti.

ABD'li yatırım bankası Wells Fargo'nun küresel alacaklar ve ticaret finansmanı başkan yardımcısı Stephen Schwartz, CNBC televizyonuna yaptığı açıklamada, "Kızıldeniz'deki durumdan en büyük etkiyi Avrupa'nın hissettiğini, artan fiyatların etkilerinin emtialar üzerinde görülmeye başlandığını" belirtti.

Konteynerlerin gecikmesi, kapasitenin azalması ve daha uzun transit işlemlerinin küresel nakliye maliyetlerini etkileyen faktörler olduğuna işaret eden Schwartz, Kızıldeniz'deki durum devam ettikçe küresel nakliye maliyetlerinin ABD şirketlerini de etkilemeye başlayacağını ifade etti.

ABD ve Avrupa'da faiz oranlarının düşmesi beklentisi ertelenebilir

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre, Kızıldeniz'deki krizin 2024 yılının birinci ve ikinci çeyreğinde enflasyonun yarım derece artmasına yol açacağı tahmin ediliyor.

Kızıldeniz'deki kriz, Avrupa'nın, "Avro Bölgesi ekonomisinin faiz oranlarının bu yıl yüzde 4'ten düşürülme ihtimaline ilişkin" umutlarını söndürüyor.

Avrupa Merkez Bankası, enflasyonu düşürmek için Temmuz 2022'den itibaren art arda 10 faiz artışı gerçekleştirdi.

Uzmanlar, Avrupa Merkez Bankasının 2024'te 6 kez faiz indirimi yapmasını umarken, Kızıldeniz'deki gerilim bu beklentinin ertelenmesine neden olabilir.

ABD'de ise bir önceki ayda yüzde 3,1 olan enflasyon, aralıkta yeniden yüzde 3,4'e yükseldi. Enflasyondaki bu hareketlik, henüz Kızıldeniz'deki gerilimden payını almamış durumda.

ABD Merkez Bankası, Kızıldeniz krizinin ocak ayından itibaren enflasyon üzerinde ek etkiler oluşturmasından endişeli. Bu da 2024'ün ilk yarısının sonundan önce faiz indirimi yapılacağı varsayımına ilişkin umutların azalması anlamına geliyor.

ABD Merkez Bankası verilerine göre ABD'de faiz oranları şu an yüzde 5,5 ile 2001'den bu yana en yüksek seviyede bulunuyor.

Orta Doğu üzerindeki etkiler belirsiz

Orta Doğu'da ise özellikle Husilerin geçen gemilerin tamamını hedef almaması nedeniyle pek çok ülkenin ekonomisinde enflasyon beklentileri hala belirsizliğini koruyor.

Bu konuda Ürdün'ün başlattığı girişim, Kızıldeniz'deki gerilimle mücadele ve mal arzı üzerindeki olası etkileri öngörme açısından petrol ithal eden çoğu Arap ülkesi için model teşkil edebilir.

Ürdün Başbakanı Beşir el-Hasavne, 15 Ocak'ta, Kızıldeniz'deki gelişmelere bağlı olarak ülkedeki bakanlıklara ve ilgili makamlara, "yerel pazardaki potansiyel enflasyon kaynaklı etkilerle mücadele" için bazı önlemler almaları talimatı verdi.

Hasavne, tüm temel malzemeler için bol ve yeterli stok sağlanması, bu temel malzemelerin fiyatlarının ramazan ayının sonuna kadar (mart ve nisan ayları) korunması yönünde talimat verildiğini aktardı.

Ayrıca nakliye hareketinin koşullarının ve düzenliliğinin denetlenmesi yönünde de talimat verildiğine işaret eden Hasavne, pek çok denizcilik şirketinin Babu'l Mendeb Boğazı'na girmeyerek Ümit Burnu'na doğru ilerlemesi nedeniyle gecikmeler yaşanmasına rağmen gemi ve nakliye hareketinin Akabe limanına doğru akışının ciddi şekilde etkilenmediğini belirtti.