Merak, insan zihnini besleyen bir güçtür. İnsanlar, çeşitli şehirlerin isimlerinin ardında yatan hikayeleri öğrenmeye, geçmişe dair sırları çözmeye ne kadar açık olabilirler?
Her şehir, adını taşıyan topraklara özgü bir hikayeyi barındırır. Bu hikayeler, zamanla unutulmaya yüz tutar ve insanlar tarafından merakla araştırılır. Muş da bu merak uyandıran şehirlerden biridir. Muş adı nereden geliyor? ve Muş'un eski adı nedir? Şehre adını veren Muş ismi, kökeniyle ilgili pek çok soruyu beraberinde getirir. Aynı zamanda, Muş'un eski adı da merak konusu olmuştur. Şimdi, bu soruların cevaplarına doğru bir yolculuğa çıkalım ve Muş'un adının ve tarihinin içindeki sırları çözmeye çalışalım. İşte detaylar...
Muş, kökenine dair pek çok teori barındıran bir tarihle IV. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülen bir şehirdir. Muş'un adının, Süryani dilinde "suyu bol" anlamına gelen "Muşa" veya şehri kuran "Muşet" kelimelerinden türediği söylenmektedir. Araplar ise bu şehre "Tarun" adını vermişlerdir. Şehrin tarihinde Arap (641), Bizans (966), Selçuklu (XI. Yüzyıl), Moğol (1260), Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Safevi dönemleri gibi pek çok farklı medeniyetin etkisi gözlemlenmiştir.
Muş, 1515 yılında Yavuz Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde Van Beylerbeyliği'ne bağlı olarak varlığını sürdüren Muş, 1879'da Bitlis eyaletine bağlı bir sancak merkezi olmuştur. Ancak, şehir 18 Şubat 1916 - 1 Mayıs 1917 tarihleri arasında Rus işgali altında kalmış ve bu süreçte Ruslar ve Ermeniler tarafından tarihi eserleri tahrip edilmiştir.
Muş, 23 Nisan 1920 tarihinde yapılan ilk Millet Meclisi seçiminde Hacı Ahmet, Hacı İlyas Sami, Osman Kadri Kasım ve Rıza Bey gibi isimlerle temsil edilmiştir. 1923 yılında il statüsüne kavuşan Muş, 1926-1929 yılları arasında ilçe statüsüne indirilmiştir. Ancak, şehre demiryolu 1955 yılında ulaşmış ve 1964 yılında demiryolu Tatvan'a bağlanmıştır.
Muş'un adının kökenine dair farklı tezler bulunsa da, en çok kabul göreni Muşkilerden geldiği yönündedir. Muşkiler, Muş'un güneyi dağlarında yaşamış ve muhtemelen günümüzde Kızıl Ziyaret tepesinde bulunan kaleyi inşa etmişlerdir. I. Süleyman tarafından yıkılan bu kale, Muş'un tarihinde önemli bir iz bırakmıştır. Muş çevresindeki birçok tarihi eser, Muşkilerin alameti olan yonca kabartmasına dair izler taşımaktadır.
