Ali Sencer ARSLAN/ZONGULDAK, (DHA)- ZONGULDAK Bülent Ecevit Üniversitesi (BEUN) Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, yeryüzündeki su çekilmesinden karların erimesine, yeni yapılan binalardan çökmelere kadar değişimleri tespit edebilen yazılım geliştirdi. Uydu verilerinden yararlanılan yazılımın kaçak yapılaşma ve değişimi kolaylıkla tespit edebileceğini söyleyen Kutoğlu, “Gerek insan yapımı gerek doğal nedenlerle meydana gelen yeryüzündeki lokal büyük değişimleri tespit etme imkanı elde ediyoruz” dedi.

BEUN Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu ve ekibi, belirli zaman aralığında yeryüzündeki bina değişimleri, barajlardaki su artış azalışı, buzul ve kar kütlelerinin erimesi, yapılardaki ve zemindeki deformasyonu tespit edebilen uygulama geliştirdi. Radar uydu verileri ile Kutoğlu’nun geliştirdiği yazılımı kullanılan uygulamada uydu verileriyle yapılan kıyaslama sonucu Türkiye’nin herhangi bir yerindeki yapısal değişimi tespit etmenin mümkün kılındığı ifade edildi. Uyduların 12 günde 1 geçişi ile yapısal değişimin uygulama ile takip edilebileceği ifade edilirken, kaçak yapılar, inşaat ve kazılar gibi yasa dışı faaliyetlerin de önlenmesinde kullanılabileceği belirtildi.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDEN, KAÇAK MADENCİLİĞİN TESPİTİNE KADAR KULLANILABİLİR

Dünyada küçük değişimlerin daha önceden de tespit edilebildiğini ancak bu metotların büyük değişimleri göz ardı ettiğini, geliştirdikleri uygulama ile büyük ölçekli farklılıkları görebildiklerini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, “Kullanılan metotlar yapıda bir kat artışı varsa veya bir deprem, heyelan nedeniyle bir yıkılma varsa bu tip lokal büyük değişimleri göz ardı ediyorlar. İnsan yapımı bir dolgu, bir kazı gibi işlemler varsa bunları göz ardı ediyorlar. Ama özellikle gelişmekte olan ülkelerde plansız yapılaşma, kaçak yapılaşma, kaçak madencilik faaliyetleri, kaçak dolgu, kazı gibi problemler çok fazla oluyor. Bunların hızlı bir şekilde tespit edilmesi, önlem alınması açısından özellikle iklim değişikliği nedeniyle ormanların korunması, yaşam alanlarının korunması bakımından son derece önem arz ediyor. Biz de bu lokal büyük değişimleri, kat artışlarını, azalmalarını; arazide yeni yapılaşmaları, kazı dolgu gibi faaliyetleri tespit edecek bir uygulama geliştirebilir miyiz diye düşündük. Radar uydularının verilerini alıyoruz alışılagelen faz farkı gözlemleri yerine genlik değerlerini kullanıyoruz. Birtakım ekstra işlemler gerçekleştiriyoruz arka planda. Neticesinde de gerek insan yapımı gerek doğal nedenlerle meydana gelen yeryüzündeki lokal büyük değişimleri tespit etme imkanı elde ediyoruz” dedi.

‘GENİŞ BİR ARAZİYİ KONTROL EDEBİLİYORSUNUZ’

Uygulamanın faydalarını anlatan Prof. Dr. Kutoğlu, “Geniş bir alanda büyük bir araziyi kontrol edebiliyorsunuz. Gözle kontrol etmek yerine otomatik olarak bir bölgeyi çevirebiliyorsunuz koordinatlarıyla. Tarih aralığı veriyorsunuz, kullandığımız uydular aynı bölgeden 12 günde bir geçtiği için seçilen araziyi 12 günde 1 kontrol etme imkanına sahip oluyorsunuz. Bu sayede, arazide bir değişim meydana geldiyse bunları görebiliyorsunuz. Bu değişimler, bir heyelan belirtisi de olabilir, deformasyon belirtisi de olabilir veya bir yapıda uygunsuz eklentiler de olabilir. Bir arazide yapılan inşaat faaliyetleri de olabilir. Eğer siz yetkili bir kuruluşsanız, sizin izin verdiğiniz bölgede mi yoksa değil mi, bunları tespit edebilirsiniz. Kural koyucuların işini kolaylaştıracak bir uygulama olarak değerlendiriyoruz” diye konuştu.

‘KAR VE BUZULU, BARAJLARDAKİ SU ARTIŞI VEYA AZALIŞINI GÖRMEK MÜMKÜN’

İklim değişikliğinin etkilerini gözlemlemek amacıyla da uygulamanın kullanılabileceğini ifade eden Prof. Dr. Kutoğlu, “Dağlarımızdaki kar ve buzul kütlelerini takip etmek, barajlarımızdaki su artış veya azalışını görmek, kıyılarımızdaki kıyı erozyonunu görmek de mümkün olabiliyor” ifadelerini kullandı.

‘FAALİYETLER USULÜNE UYGUN MU YAPILIYOR’

Uygulamanın belediyeler ile Çevre Şehircilik Müdürlüklerinin inşaat işlerinde, iklimle ilgilenen kurumlar ile madencilik faaliyetlerinin denetimini yapan kuruluşlar tarafından kullanılabileceğini söyleyen Kutoğlu, şöyle konuştu:

“Gerçekleştirilen faaliyetler, usulüne uygun yapılıyor mu, yapılmıyor mu; gerekli izinlere uygun mu; onların işine yarayabilir. Bir de işini düzgün yapmak isteyen ve herhangi bir çalıştığı bölgede herhangi bir tehlike yaratan bir durum olup olmadığını merak eden insanlar kullanabilirler. Doğal afetler için bir öncü haber alma mekanizması olarak kullanılabilir. Bir bölgede heyelan belirtisi varsa veya kıyı bölgelerinde yapıları tehdit eden kıyı erozyonları varsa onları da önceden tespit etmek mümkün olabilir. Erken uyarı mantığı, yeryüzünde sizin gözle göremediğiniz hareketlerin varlığını tespit ettiğiniz zaman, erken uyarı yapmış oluyorsunuz.” (DHA)

FOTOĞRAFLI