Rize tarihi üzerine yapılan çalışmaların son yıllarda fazlalaşması oldukça sevindirici bir durumdur. Bu sevincime bir yenisi daha eklendi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Öğretim Üyesi Abdullah Bay’ın Bir Sahil Kasabasının Kentleşme Süreci Rize isimli eseri Rize Araştırmaları Vakfı (REVAK) tarafından yayınlandı. Rize tarihi fotoğrafları, haritalar ve ilgili arşiv belgelerinin tıpkıbasımlarıyla da donatılmış olan Bir Sahil Kasabasının Kentleşme Süreci: RİZE isimli 176 sayfadan oluşan kitabın, her Rizelinin okuması evinde bulundurması gereken bir eser olduğunu düşünüyorum. Bu çalışmanın yayınlanmasına katkı sağlayan Rize Belediyesi’ne ve yayınlayan Rize Araştırmaları Vakfı’na eserin yazarı Abdullah Bay’a teşekkür ediyorum.

TARİHİ SÜREÇTE RİZE’DE DEĞİŞİM

Kitapta, sahil yerleşimi kimliğiyle öne çıkmış kentlerden biri olan Rize’yi, kentleşme süreci ve kentin mekânsal dönüşümü bağlamında ele alınmış. Küçük bir sahil kasabasından Cumhuriyetle birlikte kent haline geliş sürecini ele aldığımız bu taşra kenti, sahil yerleşimlerine örneklik oluşturması açısından önem taşımaktadır. Eser Giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte Osmanlı öncesi kent tarihi açısından kısaca ele alınmıştır. Araştırmamızın Giriş bölümünde kent tanımı ve tarihsel süreçte aldığı anlamlar, Karadeniz sahil yerleşimlerinin yerleşme özellikleri, kent tarihi çalışmaları, metot ve kaynakları hakkında genel bilgi verilmiştir. Birinci Bölümde Rize’nin Osmanlı Dönemi kent dokusunun değişimi, ilk belediye teşkilatının faaliyetleri, yeni ortaya çıkan kamu yapıları, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kadar uzanan bir dönem içinde değerlendirilmiştir. Arşiv malzemesinin arttığı 19. yüzyıl sonrası üzerinde daha özenle durulmuştur. Çalışmanın İkinci Bölümünde, Cumhuriyet sonrası kent mekânının değişimi irdelenmekte, iki dönemin kentleşme politikalarındaki benzerlikler ve farklılıklar ele alınmaktadır. Cumhuriyet reformları yoluyla şekillenen yeni yönetim felsefesini anlamak amacını taşıyan bu bölüm, Cumhuriyet’in harekete geçirdiği değişim süreci içinde kentin hangi aşamalardan geçerek ne şekilde bir mekân değişimi geçirdiği, çevresindeki bölgelerle bağı süreklilik vurgusuyla incelenmiştir.

ARAŞTIRMACILARA KAYNAK RİZELİLERE REHBER

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Öğretim Üyesi Abdullah Bay; kitabının önsözünde şu bilgilere yer vermiş: Bu inceleme, sahil yerleşimi kimliğiyle öne çıkmış kentlerden biri olan Rize’yi, kentleşme süreci ve kentin mekânsal dönüşümü bağlamında ele almaktadır. Küçük bir sahil kasabasından Cumhuriyetle birlikte kent haline geliş sürecini ele aldığımız bu taşra kenti, sahil yerleşimlerine örneklik oluşturması açısından önem taşımaktadır. Çalışma, özellikle Karadeniz sahil yerleşimleri üzerine yapılacak karşılaştırmalı araştırmalara katkıda bulunama ve yeterince araştırılmamış olan Rize kent tarihi üzerine yürütülecek yeni çalışmalara kapı aralamak amacını gütmektedir. Çalışmanın ana kaynağı, BOA’de yer alan ve merkezî devletin çeşitli bürolarında kaleme alınmış olan resmî belgelerdir. Bunlar arasında her türlü büro tarafından üretilmiş tarihsel arşiv malzemesi olarak güvenilir ve açıklayıcı belge gruplarına öncelik verilmiştir. Çalışmada, Vakıflar, Hakkı Tank Us, ISAM, İBB Atatürk Kitaplığı, Milli Kütüphane arşivlerinde yer alan arşiv belgeleri yanında konu ile yakın ilgisi bulunan kitap, makale, tez ve bildiri gibi araştırma ürünü eserlerden de yararlanılmıştır. Çalışmanın basım aşamasının hızla gerçekleşmesinde Ömer Erdoğan'ın katkısı büyüktür. Rize tarihine olan azalmayan ilgisi ve basım aşamasındaki katkısından dolayı kendisine teşekkür ederim. Ayrıca oldukça zengin özel koleksiyonlarındaki görsel arşiv malzemesinden istifade etmeme izin veren Rize’nin gönüllü yerel tarihçileri Recep Koyuncu, Fatih Sultan Kar, İshak Güven Güvelioğlu’na ve yine Sanat Tarihçisi İsmail Hacıahmetoğlu’na, şehrengizi anlamlandırmaya yardımcı olan Doç. Dr. Mehmet Sait Çalka’ya, yine bölüm hocalarımdan değerli görüşleriyle katkıda bulunan Dr. Öğr. Üyeleri Resul Turan ve Yeliz Usta’ya minnettarım”

Not:

Kitapta emeğe saygı ilkesinden ayrılmayan fotoğraf ve belgelerde yararlandığı eserlerde kaynakları tek tek belirten Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Öğretim Üyesi Abdullah Bay’a bir kez daha teşekkür ediyorum.

Kitabı temin etmek isteyenler aşağıdaki internet sitesinden satın alabilirler

https://www.kitapyurdu.com/.../bir-sahil.../670199.html

Fatih Sultan KAR / İST.