Bugünlerde sigaraya zam haberleri yeniden konuşulmaya başlandı. Üretici şirketlerin maliyetlerini düzenlemek veya karını artırmak için yaptıkları bu artışlar temmuzdaki zammın yanında devede kulak kalacak. Sigaranın ÖTV'si kanun gereği ocak ve temmuz aylarında geçmiş 6 aylık üretici enflasyonu (ÜFE) kadar artırılıyor. Bu altı ayda ÜFE yüzde 20'nin altında olmayacak. Böylece ÖTV açısından sigaranın perakende satışı 60 liranın altında olamayacak. Eğer sigara şirketleri vergi zammını sineye çekmez ise fiyatlar en az 10 lira daha artacak. En ucuz sigara 66 lira olacak.

Sigara ve alkollü ürünlerde Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) kanun gereği Ocak ve Temmuz aylarında 6 aylık üretici fiyat endeksi (ÜFE) kadar artırılıyor. Temmuz ayı yaklaşırken yılın ilk 5 ayında Üretici Fiyat Endeksi'nin yani ÜFE'nin yüzde 17.87 olduğunu gözönüne aldığımızda yılın ilk yarısında artışın yüzde 20'nin altında olmayacağı da neredeyse kesinleşti.

 Yıllık ÜFE artışı ise yüzde 57.68 seviyesinde. Peki hem yasa emrini hem ÜFE artışını gözönüne aldığımızda sigara ve alkollü ürünlerde nasıl bir ÖTV ve dolayısıyla fiyat değişikliği bizi bekliyor? Bir parantez açmakta fayda var. Cumhurbaşkanı, uygulama dönemlerini gün veya ay olarak belirlemeye veya belirleyeceği mallar ve aylar itibarıyla yeniden belirlenmiş sayılan tutarların uygulanmamasına karar vermeye yetkili.

60 LİRANIN ALTINDA SİGARA SATIŞI YASAK

Şimdi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bu yetkisini kullanmayacağını varsayarak sigara ve alkol üzerindeki ÖTV temmuzda yüzde 20 oranında artırılacak. Sigaradaki vergi sisteminin karmaşıklığı sebebiyle anlamak biraz zor olsa da her sigara paketinin ortalama yüzde 82’si vergiye gidiyor diyebiliriz.

Şimdi küçük bir hesap yapalım. Şu anda sigarada asgari maktu vergi sigara başına 1,4249 lira. 20 sigaralık pakette 28,5 lira yapıyor rakam. Yüzde 20'lik artış ile paket başına 34,2 lira asgari maktu vergi tutarı olacak. Sigarada ayrıca ikinci vergi olarak paket başına 4,8 lira da maktu vergi var. Bu tutar da yüzde 20 artışla 5,8 lira olacak.

Sigaranın vergisinde bir şart daha var. Satış fiyatının yüzde 57'sinin asgari maktu vergiden (34,2 liraya yükseleceğinin varsayıyoruz) daha az olmaması gerekiyor. Böylece ÖTV açısından sigaranın perakende satışı 60 liranın altında olamayacak. Şu anda bu rakam 50 lira ve en düşük sigara fiyatı da 56 lira. 10 liralık vergi artışı direkt yansıtılırsa en ucuz sigara da 66 lira olacak.

YÜZDE 82 VERGİ VAR

Şimdi bir de sigarada vergi oranını hesaplayalım. 66 liralık sigarada 40 lira asgari maktu ve maktu vergi ödeniyor. 66 liralık perakende satış fiyatının 10 lirası da KDV. Böylece üç verginin toplamı 49,1 liraya kadar çıkıyor. 66 liranın 49,1 lirası vergi olunca vergi oranını da yüzde 82.5 olarak hesaplıyoruz.

KAÇAĞI ÖNLEMEK GEREKİYOR

Sigaranın vergisinde iki tür yaklaşım söz konusu. Bunlardan ilki oransal verginin azaltılarak maktu vergilerin artırılması. Bu yaklaşım en ucuz ile en pahalı arasındaki fiyat farkını azaltıyor. Türkiye yıl başında nispi vergi oranını yüzde 63'ten yüzde 57'ye çekerek maktu vergiyi artırdı. Ancak bu yöntemin de özellikle yoksul vatandaşları ucuz sigara kullanımından kaçak sigaraya yönlendirebileceği ifade ediliyor. Tabi bu durum beraberinde satış tutarı ve vergi kaybını da getiriyor.

Diğer yöntem, yani oransal vergisinin yükseltilerek maktu verginin düşürülmesi ise vergi sisteminin getirdiği çarpan etkisi nedeniyle enflasyona olumsuz yansıyor. Vergiye yapılan her 1 liralık zam satış fiyatına şu anda 5.2 lira olarak yansıyor.

Şimdi biraz senaryoları paylaşalım. Yüzde 20’lik bir artışta en ucuz sigara fiyatı 60 TL olacak iken, 10’luk bir düşüş bu fiyatı 55 TL seviyesine indirebilir. Bu da özellikle düşük gelir düzeyine sahip vatandaşların kaçak sigaraya yönelmesini bir ölçüde engelleyebilir. Fiyat artışları nedeniyle olası bir hacim kaybının 10 ile 14 milyar dal arası olabileceği tahmin edilmekle birlikte bunun devlet vergi gelirlerindeki kaybı 25 ila 40 milyar TL olabilecek.